Auteursrecht
Wat is het auteursrecht?
Auteursrecht geeft de maker van een werk van letterkunde, kunst of wetenschap een monopolie. De auteursrechthebbende is de enige die het werk mag verveelvoudigen en openbaar maken. In de Auteurswet is ook het portretrecht geregeld dat zowel rechten geeft aan de fotograaf als aan degene die de fotograaf op de foto heeft gezet.
Wat beschermt het auteursrecht?
De Auteurswet noemt een aantal categorieën van werken die beschermd worden door het auteursrecht. Boeken, voordrachten, schilderijen, aardrijkskundige kaarten, werken van toegepaste kunst en nijverheid, ze worden allemaal beschermd door het auteursrecht. Worden dan zowat alle creatieve uitingen beschermd door het auteursrecht? Ja, in de rechtspraak wordt een vrij lage drempel gehanteerd. Een werk moet “een eigen oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijk stempel van de maker dragen”.
Het auteursrecht beschermt de uiterlijke vorm van het werk en niet het idee. Pas als het idee voor andere mensen waarneembaar is, wordt dat specifieke ontwerp beschermd door het auteursrecht. Heb je bijvoorbeeld een nagelschaar in de vorm van een vlinder ontworpen, dan wordt dat specifieke “nagelvlindertje” door het auteursrecht beschermd en mogen anderen dat niet namaken. Maar het idee van een nagelschaartje in de vorm van een vlinder is niet auteursrechtelijk beschermd.
Hoe krijg ik een auteursrecht?
Wanneer je iets ontwerpt of schrijft krijgt de maker automatisch het auteursrecht. Belangrijkste uitzondering is dat de werkgever het auteursrecht krijgt op een werk dat de werknemer in het kader van zijn arbeidsovereenkomst heeft gemaakt. Ook wel logisch, hij wordt er immers al voor betaald om dat werk te doen.
Hoewel je het auteursrecht automatisch krijgt, is het in de praktijk soms handig om te kunnen aantonen dat jij op een bepaald moment dat ontwerp had gemaakt. Om geklungel met datumstempels van computerbestanden te voorkomen kun je het ontwerp als I-depot laten registreren bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Dat kost een paar tientjes voor een periode van 5 jaar, maar het kan je een voorsprong geven als je moet aantonen dat jij daadwerkelijk de auteursrechthebbende bent.
Wat is het voordeel van een auteursrecht?
Het grootste voordeel is dat je het auteursrecht helemaal gratis en voor niets krijgt als je een werk hebt gemaakt dat het eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Het tweede grote voordeel is dat je de rest van je leven op dat auteursrecht aanspraak kunt maken. Zelfs je kleinkinderen kunnen er nog plezier van hebben, want het monopolie dat het auteursrecht je geeft, duurt tot 70 jaar na jouw overlijden. Nog een voordeel is dat het auteursrecht in (bijna) alle landen van de wereld geldt.
Wat is het nadeel van het auteursrecht?
Als iemand anders later dan jij een werk maakt dat wel erg sterk op jouw auteursrechtelijk beschermde werk lijkt, dan kun je niet altijd optreden op basis van jouw auteursrecht. Er zal dan sprake moeten zijn van “ontlening”. Dat betekent dat de namaker naar jouw werk heeft gekeken en daar zijn eigen ontwerp aan ontleend heeft. Gelukkig is de rechtspraak op de hand van de auteursrechthebbende en moet de namaker bewijzen dat hij zijn eigen werk heeft gemaakt zonder naar jouw ontwerp te kijken. In veel gevallen zal dat genoeg zijn, maar het gebeurt wel eens dat iemand anders iets maakt en daarbij zelfstandig dezelfde ontwerpkeuzes maakt die jij ook hebt gemaakt. Wil je dit nadeel uitsluiten, dan kan het handig zijn om je werk als model te laten registreren.